ศาสตราจารย์ เกียรติคุณ ประหยัดพงษ์ดำ เกิดวันที่ 28 ตุลาคม พ.ศ. 2477 – 19 กันยายน พ.ศ. 2557 เป็นศิลปินแห่งชาติ สาขาทัศนศิลป์ (ภาพพิมพ์)

 

อดีตคณะบดีคณะจิตกรรม ประติมากรรม และภาพพิมพ์ มหาวิทยาลัย ศิลปากร ที่อำเภอเมือง จังหวัดสิงห์บุรี ได้รับการศึกษาในระดับประถม ที่โรงเรียนประชาบาลวัดกุฎีทอง จากนั้นได้รับการศึกษาต่อในระดับมัธยมศึกษาที่ โรงเรียนนาคประดิษฐ์วิทยา และโรงเรียนสิงห์วัฒนาพาหะ ตามลำดับ

 

ความสนใจในศิลปะของท่านนั้นมาตั้งแต่เยาว์วัย โดยท่านจะชอบวาดรูปเล่นเสมอ ในยาวว่าง โดยเฉพาะอย่างยิ่งรูปสัตว์ต่างๆ ดังนั้น ท่านจึงให้ความสนใจในวิชาศิลปะที่โรงเรียนมากเป็นพิเศษ ซึ่งส่งผลให้ท่านมีพื้นฐานทางศิลปะที่มั่นคง และสามารถสอบเข้าเรียนต่อที่โรงเรียนเพาะช่างได้ เมื่อจบการศึกษาในระดับมัธยม ท่านได้ศึกษาอยู่ในโรงเรียนเพาะช่าง เป็นเวลา 2 ปี ก็สามารถสอบเข้ามหาวิทยาลัยศิลปากรได้

การเรียนของท่านดำเนินไปด้วยดีจนได้รับความไว้วางใจจาก ศาสตราจารย์ ศิลปะ พีระศรี ให้ช่วยสอนพื้นฐานทางศิลปะ ในขณะที่ท่านยังศึกษาอยู่ในชั้นปีที่ 10 และเมื่อท่านจบการศึกษาแล้ว ท่าก็ได้รับการบรรจุเข้ารับราชการเป็นอาจารย์ประจำที่มหาวิทยาลัยศิลปากร

ท่านได้ทำงานสอนอยู่ระยะหนึ่ง ก็สามารถสอบชิงทุนไปเรียนต่อด้านศิลปะต่อที่อิตาลี ด้วยพื้นฐานที่มั่นคงที่ได้รับมาเมื่อยังศึกษาอยู่ที่เมืองไทย และความสามารถเฉพาะตัวในทางศิลปะ ตลอดจนผลงานอันโดดเด่น ที่เป็นประจักษ์ของคณาจารย์ที่นั่น ศาสตราจารย์เกียรติคุณ ประหยัดพงษ์ดำ จึงได้รับการยกเว้นไม่ต้องเรียนในระดับชั้นปีที่ 1 และ 2 เหมือนคนอื่นๆ แต่สามารถข้ามไปเรียนในชั้นปีที่ 3 เลย ยิ่งไปกว่านั้นระหว่างการศึกษาท่านได้สร้างความประทับใจ เป็นที่ชื่นชมของอาจารย์ท่านอื่นเป็นอย่างยิ่ง โดยการทำคะแนนสอบวิชาศิลปะดีเด่นและมีผลงานจำนวนมากที่ได้รับรางวัล ท่านสำเร็จการศึกษาและเดินทางกลับมารับราชการเป็นอาจารย์ที่มหาวิทยาลัยศิลปากร เมื่อ พ.ศ. 2504

หน้าที่ของท่านเจริญก้าวหน้าขึ้นเรื่อยๆ ตามลำดับ โดยท่านได้ดำรงตำแหน่งสำคัญๆ ในคณะจิตรกรรม ประติมากรรม และภาพพิมพ์ ตั้งแต่หัวหน้าวิชา ศิลปะภาพพิมพ์ จนได้ตำแหน่งคณะบดี และได้รับการแต่งตั้งให้เป็นศาสตราจารย์ระดับ 10 นอกเหนือจากงานสอนศิลปะ อันเป็นงานหลักแล้ว ท่านยังเป็นกรรมการ และอนุกรรมการในวิชาการของภายในมหาวิทยาลัยศิลปากร และสถาบันอื่นๆ อีกหลายๆ แห่ง

ท่านยังได้รับการยกย่องว่าเป็นทั้งครูผู้ประสิทธิ์ประสาทวิชาความรู้ให้แก่ศิษย์ด้วยความเสียสละ ด้วยวิญญาณความเป็นครูอย่างแท้จริง และเป็นศิลปินที่มีความสามารถอันเป็นที่ยอมรับของวงการศิลปะและสังคมอย่างสม่ำเสมอทั้งระดับชาติและระดับสากล และยังอุทิศตนเพื่องานศิลปะและสังคมอย่างสม่ำเสมอท่านจึงได้รับการยกย่องให้เป็นศิลปินแห่งชาติในปี พ.ศ. 2541

ศาสตราจารย์ เกียรติคุณ ประหยัดพงษ์ดำ ถึงอนิจกรรมอย่าสงบ ด้วยสาเหตุของระบบหายใจและการไหลเวียนของโลหิตล้มเหลว ณ บ้านเลขที่ 237/1 ซอยเพชรเกษม 72 แขวงบางแคเหนือ เขตภาษีเจริญ จังหวัด กรุงเทพมหานคร เมื่อเวลาประมาณ 05.00 น. ของวันศุกร์ที่ 19 กันยายน พ.ศ. 2557 สิริรวมอายุ 79 ปี 326 วัน

งานเขียนหนังสือ และตำรา

กรรมวิธีสร้างแม่พิมพ์ผิวนูน ภาพพิมพ์แกะไม้กรุงเทพมหานคร : บริษัท อมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิชชิ่ง จำกัด (มหาชน)

ในการนี้ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาภบพิตร ทรงพระโปรดเกล้าโปรกระหม่อม พระราชทานโกศแปดเหลี่ยม พร้อมฉัตรเบญจาตั้งประกอบเกียรติยศ และพระราชทานน้ำหลวงอาบศพ ณ วัดเทพศิรินทราวาส เมื่อวันศุกร์ที่ 19 กันยายน พ.ศ. 2557 เวลา 19.00 น. และรับศพไว้ในพระบรมราชานุเคราะห์ พร้อมทั้งพระราชทานพระราชพิธีสวดอภิธรรมศพ มีกำหนด 7 วัน ระหว่างวันที่ 19 – 25 กันยายน พ.ศ. 2557 ทั้งยังทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานพวงมาลาหลวง และพวงมาลาของพระบรมวงศานุวงศ์อีกด้วย